|
Năm 1968, Finney đã giới thiệu ra 1 một loại sonde dẫn lưu bên trong đường niệu với 2 đầu có dạng chữ J, đó là sonde JJ. Ngày nay, sonde JJ được sử dụng ngày càng rộng rãi, đặc biệt với sự phát triển mạnh mẽ của nội soi tiết niệu, sonde JJ được đặt để dẫn lưu đường niệu trong nhiều trường hợp cấp cứu niệu khoa hoặc đặt sau mổ, sau nội soi niệu quản, góp phần giảm tỉ lệ các biến chứng. Tuy nhiên sonde JJ cũng có những biến chứng do bản thân nó gây ra như rối loạn tiểu tiện, tiểu máu, nhiễm khuẩn niệu…Và đặc biệt có những trường hợp bệnh nhân được đặt JJ nhưng nhiều lý do khác nhau, ống thông bị “bỏ quên” trong cơ thể bệnh nhân nhiều tháng, thậm chí nhiều năm. Chúng tôi thông báo một trường hợp ống thông JJ bị quên trong người bệnh nhân 6 năm, để qua đó cảnh báo vấn đề dặn dò bệnh nhân phải tái khám để rút ống đúng thời gian qui định.
Trường hợp lâm sàng
Bệnh nhân nam Lê U. 70 tuổi vào viện vì đau hông phải, có tiền sử được mổ sỏi thận phải, đặt sonde JJ niệu quản phải sau mổ, cách đây 6 năm. Trong 6 năm sau mổ, bệnh nhân hoàn toàn không đi tái khám và kiểm tra lại. Khám lâm sàng thấy bệnh nhân khỏe mạnh, không sốt, đau âm ỉ nhẹ 2 bên thắt lưng, không rối loạn tiểu tiện, không tiểu máu đại thể. Các xét nghiệm cận lâm sàng cho thấy bệnh nhân bị sỏi san hô 2 thận biến chứng suy thận mạn giai đoạn 3, đặc biệt có 1 ống thông JJ bên thận - niệu quản phải không bị bám dính bởi sỏi xung quanh.
Hình 1: Phim ASP của bệnh nhân: sỏi san hô toàn bộ ở hai thận, sonde JJ ở đúng vị trí, không có sỏi dọc theo sonde.
Bệnh nhân được chỉ định rút sonde JJ qua soi bàng quang dễ dàng do không có sỏi bám xung quanh, ống thông còn tương đối mềm mại.
Hình 2: sonde JJ của bệnh nhân sau rút, màu sắc bị thay đổi (từ xanh dương nhạt sang màu đen)
Hình 3: so sánh màu sắc với một ống jj được rút đúng hạn (1 tháng sau khi đặt).
Bàn Luận
Chỉ định đặt JJ
- Điều trị biến chứng dò nước tiểu kéo dài sau phẫu thuật đường tiết niệu trên.
- Đảm bảo miệng nối bể thận-niệu quản, niệu quản-niệu quản hoặc niệu quản-bàng quang liền tốt trong 1 số phẫu thuật mở như tạo hình khúc nối bể thận- niệu quản hoặc cắm lại niệu quản vào bàng quang.
- Đề phòng sỏi còn sót rơi xuống gây tắc niệu quản sau phẫu thuật mổ lấy sỏi thận, sỏi niệu quản, tán sỏi niệu quản bằng laser hoặc xung hơi.
- Dẫn lưu đường tiết niệu trên trong trường hợp tắc nghẽn cấp tính gây nhiễm khuẩn cấp tính tại thận (viêm thận bể - thận cấp) hoặc suy thận cấp: sỏi niệu quản, chuỗi sỏi sau tán sỏi, u đường tiết niệu hay u ngoài đường tiết niệu chèn ép...
- Dự phòng biến chứng “chuỗi sỏi” sau tán sỏi gây tắc nghẽn (sonde JJ đặt trước khi TSNCT).
Biến chứng của đặt sonde JJ
- Kích thích bàng quang là triệu chứng hay gặp với các triệu chứng: tiểu buốt, tiểu láu, tiểu gấp, có thể kèm theo đái máu.
- Nhiễm khuẩnniệu ở bệnh nhân có sonde JJ vẫn còn tương đối hay gặp. Nguy cơ nhiễm trùng gia tăng theo thời gian lưu sonde.
- Sự di chuyển sonde có thể xảy ra: di chuyển lên trên hoặc xuống dưới.
- Sự lắng đọng và sau đó là quá trình tạo sỏi do sonde có thể gặp phải.
- Gãy sonde là biến chứng có thể gặp phải. Đối với những trường hợp gãy sonde rất dễ tạo sỏi.
- Ngoài ra các biến chứng khác đã được ghi nhận trong y văn rất hiếm gặp: dò niệu quản - động mạch, loét thành niệu quản.
- Gần đây, đã có nhiều báo cáo về sonde jj được đặt và bị bỏ quên trong đường niệu của bệnh nhân nhiều tháng thậm chí nhiều năm; dẫn tới biến chứng nhiễm khuẩn niệu, tạo sỏi 2 đầu ống, gãy ống làm nhiều đoạn…làm cho việc điều trị khó khăn. Ống thông bị bỏ quên thường là do bệnh nhân không được thông báo sau phẫu thuật, không được hẹn tái khám để kiểm tra và rút ống. Đây có thể xem như là một sai sót do nhân viên y tế gây ra.
Trường hợp của chúng tôi bệnh nhân không biết là có ống thông, mặt khác bệnh nhân không có các biểu hiện do ống thông gây ra, chỉ đến khi thấy đau thắt lưng đi làm siêu âm phát hiện có sỏi thận mới đi khám lại; chụp ASP mới thấy có ống thông quên từ lần phẫu thuật trước cách 6 năm. Điều đặc biệt là bệnh nhân này có sỏi san hô cả 2 bên (bên trái tái phát, suy thận độ 2), ống thông JJ mặc dù bỏ quên 6 năm nhưng không tạo sỏi trên thông. Việc điều trị tiếp tục đối với sỏi thận 2 bên trên bệnh nhân này rất phức tạp, do sỏi san hô toàn bộ 2 thận, lấp đầy các đài thận, biến chứng suy thận độ 3.
Qua trường hợp này một lần nữa cảnh báo về việc cần thông báo cho những bệnh nhân được đặt ống thông JJ cần tái khám để kiểm tra và rút hoặc thay ống; tránh để quên dẫn tới những biến chứng đáng tiếc.
Tài liệu tham khảo:
| 
